Vương quốc Zulu và Zululand:

• Cetshwayo kaMpande (tại vị: 1872-1879; phục vị: 1883-1884)

Năm 1878, Henry Bartle Frere - cao ủy Anh tại Nam Phi đưa ra tối hậu thư yêu cầu quốc vương Zulu Cetshwayo kaMpande giải tán quân đội của mình, sự từ chối của vị vua này đã dẫn đến Chiến tranh Zulu năm 1879.[118] Sau nhiều trận đánh khốc liệt hao người tốn của, quân Anh mới chiếm được thủ đô Zulu trong trận Ulundi quyết định. Cetshwayo kaMpande bị bắt sống, phế truất và lưu đày, đầu tiên đến Cape Town, tiếp đó đến London, chỉ trở về Zululand phục tịch vào năm 1883. Nguyên do cuộc phục vị này là vào năm 1882, sự khác biệt giữa hai phe Zulu, phe ủng hộ Cetshwayo uSuthus và ba thủ lĩnh đối thủ UZibhebhu đã nổ ra một mối thù máu và nội chiến.[119] Bởi vậy người Anh đã cố gắng khôi phục Cetshwayo kaMpande để cai trị ít nhất một phần lãnh thổ trước đây của mình nhưng nỗ lực đã thất bại, với sự trợ giúp của lính đánh thuê Boer, cảnh sát trưởng UZibhebhu bắt đầu một cuộc chiến tranh giành quyền kế vị năm 1883.[120] UZibhebhu tấn công Cetshwayo kaMpande tại Ulundi, Cetshwayo kaMpande bị thương nhưng trốn vào rừng tại Nkandla, rồi ông di chuyển đến Eshowe, nơi ông qua đời vài tháng sau đó vào năm 1884.[121]